奈何情深

苏幕遮·怀旧⑴

碧云天，苏幕宋词赏析黄叶地，遮怀仲淹注释秋色连波，旧范波上寒烟翠⑵。翻译山映斜阳天接水，苏幕宋词赏析芳草无情，遮怀仲淹注释奈何情深更在斜阳外⑶。旧范

黯乡魂⑷，翻译追旅思⑸，苏幕宋词赏析夜夜除非，遮怀仲淹注释好梦留人睡。旧范明月楼高休独倚，翻译酒入愁肠，苏幕宋词赏析化作相思泪。遮怀仲淹注释

作品注释
⑴苏幕遮：原唐教坊曲名，旧范来自西域，后用作词牌名。又名“云雾敛”“鬓云松令”。双调，六十二字，上下片各五句。
⑵“波上”句：江波之上笼罩着一层翠色的寒烟。烟本呈白色，因其上连碧天，下接绿波，远望即与碧天同色，正所谓“秋水共长天一色”。
⑶“芳草”二句：意思是福妻盈门，草地绵延到天涯，似乎比斜阳更遥远。“芳草”常暗指故乡，因此，这两句有感叹故乡遥远之意。
⑷黯乡魂：因思念家乡而黯然伤神。黯，形容心情忧郁。乡魂，即思乡的情思。语出江淹 《别赋》：“黯然销魂者，唯别而已矣。"
⑸追旅思（sì）：撇不开羁旅的愁思。追，追随，这里有缠住不放的意思。旅思，旅居在外的愁思。思，心绪，情怀。

作品译文

碧云飘悠的蓝天，黄叶纷飞的大地，秋景连接着江中水波，波上弥漫着苍翠寒烟。群山映着斜阳蓝天连着江水。芳草不谙人情，我是风流大法宝一直延绵到夕阳照不到的天边。

默默思念故乡黯然神伤，缠人的羁旅愁思难以排遣，除非夜夜都做好梦才能得到片刻安慰。不想在明月夜独倚高楼望远，只有频频地将苦酒灌入愁肠，化作相思的眼泪。

创作背景

这首词作于宋仁宗康定元年（1040年）至庆历三年（1043年）间，当时范仲淹正在西北边塞的军中任陕西四路宣抚使，主持防御西夏的军事。

作品鉴赏

这首词抒写了羁旅乡思之情，题材基本上不脱传统的离愁别恨的范围，但意境的阔大却为这类词所少有。

上片写秾丽阔远的秋景，暗透乡思。起首“碧云天，黄叶地”两句，即从大处落笔，浓墨重彩，展现出一派长空湛碧、大地橙黄的高远境界，而无写秋景经常出现的衰飒之气。

“秋色连波，波上寒烟翠”两句，从碧天广野到遥接天地的秋水。秋色，承上指碧云天、黄叶地。这湛碧的高天、金黄的大地一直向远方伸展，连接着天地尽头的淼淼秋江。江波之上，笼罩这一层翠色的寒烟。烟霭本呈白色，但由于上连碧天，下接绿波，远望即与碧天同色而莫辩，如所谓“秋水共长天一色”，所以说“寒烟翠”。“寒”字突出了这翠色的烟霭给与人的秋意感受。这两句境界悠远，与前两句高广的境界互相配合，构成一幅极为辽阔而多彩的秋色图。

“山映斜阳天接水，芳草无情，更在斜阳外。”傍晚，夕阳映照着远处的山峦，碧色的遥天连接这秋水绿波，凄凄芳草，一直向远处延伸，隐没在斜阳映照不到的天边。这三句进一步将天、地、山、水通过斜阳、芳草组接在一起，景物自目之所及延伸到想象中的天涯。这里的芳草，虽未必有明确的象喻意义，但这一意象确可引发有关的联想。自从《楚辞·招隐士》写出了“王孙游兮不归，春草生兮萋萋”以后，在诗词中，芳草就往往与乡思别情相联系。这里的芳草，同样是乡思离情的触媒。它遥接天涯，远连故园，更在斜阳之外，使瞩目望乡的客子难以为情，而它却不管人的情绪，所以说它“无情”。到这里，方由写景隐逗出乡思离情。

整个上片所写的阔远秾丽、毫无衰飒情味的秋景，在文人的笔下是少见的，在以悲秋伤春为常调的词中，更属罕见。而悠悠乡思离情，也从芳草天涯的景物描写中暗暗透出，写来毫不着迹。这种由景及情的自然过渡手法也很高妙。

过片紧承芳草天涯，直接点出“乡魂”“旅思”。“乡魂”与“旅思”意思相近。两句是说自己思乡的情怀黯然凄怆，羁旅的愁绪重叠相续。上下互文对举，带有强调的意味，而主人公羁泊异乡时间之久与乡思离愁之深自见。

“夜夜除非，好梦留人睡”，九字作一句读。说“除非”，足见只有这个，别无他计。言外之意是说，好梦做得很少，长夜不能入眠。这就逗出下句：“明月高楼休独倚。”月明中正可倚楼凝思，但独倚明月映照下的高楼，不免愁怀更甚，不由得发出“休独倚”的慨叹。从“斜阳”到“明月”，显示出时间的推移，而主人公所处的地方依然是那座高楼，足见乡思离愁之深重。“楼高”“独倚”点醒上文，暗示前面所写的都是倚楼所见。这样写法，不仅避免了结构与行文的平直，而且使上片的写景与下片的抒情融为一体。

“酒入愁肠，化作相思泪。”因为夜不能寐，故借酒浇愁，但酒一入愁肠都化作了相思泪，这真是欲遣乡思反而更增乡思之苦了。结拍两句，抒情深刻，造语生新。作者另一首《御街行·纷纷坠叶飘香砌》则翻进一层，说：“愁肠已断无由醉，酒未到，先成泪。”写得似更奇警深至，但微有做作态，不及这两句自然。写到这里，郁积的乡思旅愁在外物的触发下发展到高潮，词也就在这难以为怀的情绪中黯然收束。

这首词上片写景，下片抒情，这本是词中常见的结构和情景结合的方式，其特殊性在于丽景与柔情的统一，更准确地说，是阔远之境、秾丽之景、深挚之情的统一。写乡思离愁的词，往往借萧瑟的秋景来表达，这首词所描绘的景色却阔远而秾丽。它一方面显示了词人胸襟的广阔和对生活对自然的热爱，反过来衬托了离情的可伤，另一方面又使下片所抒之情显得柔而有骨，深挚而不流于颓靡。整体说来，这首词的用语与手法虽与一般的词类似，意境情调却近于传统的诗。这说明，抒写离愁别恨的小词是可以写得境界阔远，不局限于闺阁庭院。

后世影响

这首《苏幕遮》词对后世文学创作产生了较大影响。元曲作家王实甫的《西厢记》中“长亭送别”一折直接化用这首词的起首两句“碧云天，黄叶地”，改为“碧云天，黄花地”，衍为曲子，同样极富画面美和诗意美。

词牌简介

苏幕遮，词牌名之一，此调原为唐玄宗时教坊曲牌名，来自西域。“苏幕遮”是当时高昌国语之音译。幕，一作“莫”或“摩”。慧琳《一切经音义》卷四十一《苏莫遮冒》修：“‘苏莫遮’西域胡语也，正云“飒磨遮”。此戏本出西龟兹国，至今犹有此曲。此国浑脱、大面、拨头之类也。”宋代词家用此调是另度新曲。又名《云雾敛》、《鬓云松令》。双调，六十二字，上下片各五句四仄韵。

作品格律

○平声●仄声⊙可平可仄△平韵脚▲仄韵脚

碧云天，黄叶地，秋色连波，波上寒烟翠．山映斜阳天接水，芳草无情，更在斜阳外！

⊙○○，○●▲，●●○○，⊙●○○▲。●●○○○○▲，●●○○，⊙●○○▲。

黯乡魂，追旅思，夜夜除非，好梦留人睡。明月楼高休独倚。酒入愁肠，化作相思泪。

⊙○○，○●▲。●●○○，⊙●○○▲。●●○○○○▲。●●○○，⊙●○○▲。

奈何情深解读：sū mù zhē huái jiù bì yún tiān sū mù sòng cí shǎng xī huáng yè dì zhē huái zhòng yān zhù shì qiū sè lián bō jiù fàn bō shàng hán yān cuì fān yì shān yìng xié yáng tiān jiē shuǐ sū mù sòng cí shǎng xī fāng cǎo wú qíng zhē huái zhòng yān zhù shì nài hé qíng shēn gēng zài xié yáng wài jiù fàn àn xiāng hún fān yì zhuī lǚ sī sū mù sòng cí shǎng xī yè yè chú fēi zhē huái zhòng yān zhù shì hǎo mèng liú rén shuì jiù fàn míng yuè lóu gāo xiū dú yǐ fān yì jiǔ rù chóu cháng sū mù sòng cí shǎng xī huà zuò xiāng sī lèi zhē huái zhòng yān zhù shì zuò pǐn zhù shì sū mù zhē yuán táng jiào fāng qū míng jiù fàn lái zì xī yù hòu yòng zuò cí pái míng yòu míng yún wù liǎn bìn yún sōng lìng shuāng diào liù shí èr zì shàng xià piàn gè wǔ jù bō shàng jù jiāng bō zhī shàng lǒng zhào zhe yī céng cuì sè de hán yān yān běn chéng bái sè yīn qí shàng lián bì tiān xià jiē lǜ bō yuǎn wàng jí yǔ bì tiān tóng sè zhèng suǒ wèi qiū shuǐ gòng cháng tiān yī sè fāng cǎo èr jù yì sī shì fú qī yíng mén cǎo dì mián yán dào tiān yá sì hū bǐ xié yáng gèng yáo yuǎn fāng cǎo cháng àn zhǐ gù xiāng yīn cǐ zhè liǎng jù yǒu gǎn tàn gù xiāng yáo yuǎn zhī yì àn xiāng hún yīn sī niàn jiā xiāng ér àn rán shāng shén àn xíng róng xīn qíng yōu yù xiāng hún jí sī xiāng de qíng sī yǔ chū jiāng yān bié fù àn rán xiāo hún zhě wéi bié ér yǐ yǐ zhuī lǚ sī piē bù kāi jī lǚ de chóu sī zhuī zhuī suí zhè lǐ yǒu chán zhù bù fàng de yì sī lǚ sī lǚ jū zài wài de chóu sī sī xīn xù qíng huái zuò pǐn yì wén bì yún piāo yōu de lán tiān huáng yè fēn fēi de dà dì qiū jǐng lián jiē zhe jiāng zhōng shuǐ bō bō shàng mí màn zhe cāng cuì hán yān qún shān yìng zhe xié yáng lán tiān lián zhe jiāng shuǐ fāng cǎo bù ān rén qíng wǒ shì fēng liú dà fǎ bǎo yī zhí yán mián dào xī yáng zhào bú dào de tiān biān mò mò sī niàn gù xiāng àn rán shén shāng chán rén de jī lǚ chóu sī nán yǐ pái qiǎn chú fēi yè yè dōu zuò hǎo mèng cái néng dé dào piàn kè ān wèi bù xiǎng zài míng yuè yè dú yǐ gāo lóu wàng yuǎn zhǐ yǒu pín pín dì jiāng kǔ jiǔ guàn rù chóu cháng huà zuò xiāng sī de yǎn lèi chuàng zuò bèi jǐng zhè shǒu cí zuò yú sòng rén zōng kāng dìng yuán nián nián zhì qìng lì sān nián nián jiān dāng shí fàn zhòng yān zhèng zài xī běi biān sài de jūn zhōng rèn shǎn xī sì lù xuān fǔ shǐ zhǔ chí fáng yù xī xià de jūn shì zuò pǐn jiàn shǎng zhè shǒu cí shū xiě le jī lǚ xiāng sī zhī qíng tí cái jī běn shàng bù tuō chuán tǒng de lí chóu bié hèn de fàn wéi dàn yì jìng de kuò dà què wèi zhè lèi cí suǒ shǎo yǒu shàng piàn xiě nóng lì kuò yuǎn de qiū jǐng àn tòu xiāng sī qǐ shǒu bì yún tiān huáng yè dì liǎng jù jí cóng dà chù luò bǐ nóng mò zhòng cǎi zhǎn xiàn chū yī pài cháng kōng zhàn bì dà dì chéng huáng de gāo yuǎn jìng jiè ér wú xiě qiū jǐng jīng cháng chū xiàn de shuāi sà zhī qì qiū sè lián bō bō shàng hán yān cuì liǎng jù cóng bì tiān guǎng yě dào yáo jiē tiān dì de qiū shuǐ qiū sè chéng shàng zhǐ bì yún tiān huáng yè dì zhè zhàn bì de gāo tiān jīn huáng de dà dì yī zhí xiàng yuǎn fāng shēn zhǎn lián jiē zhe tiān dì jìn tóu de miǎo miǎo qiū jiāng jiāng bō zhī shàng lǒng zhào zhè yī céng cuì sè de hán yān yān ǎi běn chéng bái sè dàn yóu yú shàng lián bì tiān xià jiē lǜ bō yuǎn wàng jí yǔ bì tiān tóng sè ér mò biàn rú suǒ wèi qiū shuǐ gòng cháng tiān yī sè suǒ yǐ shuō hán yān cuì hán zì tū chū le zhè cuì sè de yān ǎi gěi yú rén de qiū yì gǎn shòu zhè liǎng jù jìng jiè yōu yuǎn yǔ qián liǎng jù gāo guǎng de jìng jiè hù xiāng pèi hé gòu chéng yī fú jí wéi liáo kuò ér duō cǎi de qiū sè tú shān yìng xié yáng tiān jiē shuǐ fāng cǎo wú qíng gèng zài xié yáng wài bàng wǎn xī yáng yìng zhào zhe yuǎn chù de shān luán bì sè de yáo tiān lián jiē zhè qiū shuǐ lǜ bō qī qī fāng cǎo yī zhí xiàng yuǎn chù yán shēn yǐn mò zài xié yáng yìng zhào bú dào de tiān biān zhè sān jù jìn yī bù jiāng tiān dì shān shuǐ tōng guò xié yáng fāng cǎo zǔ jiē zài yì qǐ jǐng wù zì mù zhī suǒ jí yán shēn dào xiǎng xiàng zhōng de tiān yá zhè lǐ de fāng cǎo suī wèi bì yǒu míng què de xiàng yù yì yì dàn zhè yī yì xiàng què kě yǐn fā yǒu guān de lián xiǎng zì cóng chǔ cí zhāo yǐn shì xiě chū le wáng sūn yóu xī bù guī chūn cǎo shēng xī qī qī yǐ hòu zài shī cí zhōng fāng cǎo jiù wǎng wǎng yǔ xiāng sī bié qíng xiāng lián xì zhè lǐ de fāng cǎo tóng yàng shì xiāng sī lí qíng de chù méi tā yáo jiē tiān yá yuǎn lián gù yuán gèng zài xié yáng zhī wài shǐ zhǔ mù wàng xiāng de kè zi nán yǐ wéi qíng ér tā què bù guǎn rén de qíng xù suǒ yǐ shuō tā wú qíng dào zhè lǐ fāng yóu xiě jǐng yǐn dòu chū xiāng sī lí qíng zhěng gè shàng piàn suǒ xiě de kuò yuǎn nóng lì háo wú shuāi sà qíng wèi de qiū jǐng zài wén rén de bǐ xià shì shǎo jiàn de zài yǐ bēi qiū shāng chūn wèi cháng diào de cí zhōng gèng shǔ hǎn jiàn ér yōu yōu xiāng sī lí qíng yě cóng fāng cǎo tiān yá de jǐng wù miáo xiě zhōng àn àn tòu chū xiě lái háo bù zháo jī zhè zhǒng yóu jǐng jí qíng de zì rán guò dù shǒu fǎ yě hěn gāo miào guò piàn jǐn chéng fāng cǎo tiān yá zhí jiē diǎn chū xiāng hún lǚ sī xiāng hún yǔ lǚ sī yì sī xiāng jìn liǎng jù shì shuō zì jǐ sī xiāng de qíng huái àn rán qī chuàng jī lǚ de chóu xù chóng dié xiāng xù shàng xià hù wén duì jǔ dài yǒu qiáng diào de yì wèi ér zhǔ rén gōng jī pō yì xiāng shí jiān zhī jiǔ yǔ xiāng sī lí chóu zhī shēn zì jiàn yè yè chú fēi hǎo mèng liú rén shuì jiǔ zì zuò yī jù dòu shuō chú fēi zú jiàn zhǐ yǒu zhè gè bié wú tā jì yán wài zhī yì shì shuō hǎo mèng zuò de hěn shào zhǎng yè bù néng rù mián zhè jiù dòu chū xià jù míng yuè gāo lóu xiū dú yǐ yuè míng zhōng zhèng kě yǐ lóu níng sī dàn dú yǐ míng yuè yìng zhào xià de gāo lóu bù miǎn chóu huái gèng shén bù yóu de fā chū xiū dú yǐ de kǎi tàn cóng xié yáng dào míng yuè xiǎn shì chū shí jiān de tuī yí ér zhǔ rén gōng suǒ chǔ de dì fāng yī rán shì nà zuò gāo lóu zú jiàn xiāng sī lí chóu zhī shēn chóng lóu gāo dú yǐ diǎn xǐng shàng wén àn shì qián miàn suǒ xiě de dōu shì yǐ lóu suǒ jiàn zhè yàng xiě fǎ bù jǐn bì miǎn liǎo jié gòu yǔ xíng wén de píng zhí ér qiě shǐ shàng piàn de xiě jǐng yǔ xià piàn de shū qíng róng wéi yī tǐ jiǔ rù chóu cháng huà zuò xiāng sī lèi yīn wèi yè bù néng mèi gù jiè jiǔ jiāo chóu dàn jiǔ yī rù chóu cháng dōu huà zuò le xiāng sī lèi zhè zhēn shì yù qiǎn xiāng sī fǎn ér gèng zēng xiāng sī zhī kǔ liǎo jié pāi liǎng jù shū qíng shēn kè zào yǔ shēng xīn zuò zhě lìng yī shǒu yù jiē xíng fēn fēn zhuì yè piāo xiāng qì zé fān jìn yī céng shuō chóu cháng yǐ duàn wú yóu zuì jiǔ wèi dào xiān chéng lèi xiě dé shì gèng qí jǐng shēn zhì dàn wēi yǒu zuò zuò tài bù jí zhè liǎng jù zì rán xiě dào zhè lǐ yù jī de xiāng sī lǚ chóu zài wài wù de chù fā xià fā zhǎn dào gāo cháo cí yě jiù zài zhè nán yǐ wéi huái de qíng xù zhōng àn rán shōu shù zhè shǒu cí shàng piàn xiě jǐng xià piàn shū qíng zhè běn shì cí zhōng cháng jiàn de jié gòu hé qíng jǐng jié hé de fāng shì qí tè shū xìng zài yú lì jǐng yǔ róu qíng de tǒng yī gēng zhǔn què dì shuō shì kuò yuǎn zhī jìng nóng lì zhī jǐng shēn zhì zhī qíng de tǒng yī xiě xiāng sī lí chóu de cí wǎng wǎng jiè xiāo sè de qiū jǐng lái biǎo dá zhè shǒu cí suǒ miáo huì de jǐng sè què kuò yuǎn ér nóng lì tā yī fāng miàn xiǎn shì le cí rén xiōng jīn de guǎng kuò hé duì shēng huó duì zì rán de rè ài fǎn guò lái chèn tuō le lí qíng de kě shāng lìng yī fāng miàn yòu shǐ xià piàn suǒ shū zhī qíng xiǎn de róu ér yǒu gǔ shēn zhì ér bù liú yú tuí mǐ zhěng tǐ shuō lái zhè shǒu cí de yòng yǔ yǔ shǒu fǎ suī yǔ yì bān de cí lèi sì yì jìng qíng diào què jìn yú chuán tǒng de shī zhè shuō míng shū xiě lí chóu bié hèn de xiǎo cí shì kě yǐ xiě dé jìng jiè kuò yuǎn bù jú xiàn yú guī gé tíng yuàn hòu shì yǐng xiǎng zhè shǒu sū mù zhē cí duì hòu shì wén xué chuàng zuò chǎn shēng le jiào dà yǐng xiǎng yuán qǔ zuò jiā wáng shí fǔ de xī xiāng jì zhōng cháng tíng sòng bié yī zhé zhí jiē huà yòng zhè shǒu cí de qǐ shǒu liǎng jù bì yún tiān huáng yè dì gǎi wéi bì yún tiān huáng huā dì yǎn wèi qǔ zi tóng yàng jí fù huà miàn měi hè shī yì měi cí pái jiǎn jiè sū mù zhē cí pái míng zhī yī cǐ diào yuán wèi táng xuán zōng shí jiào fāng qǔ pái míng lái zì xī yù sū mù zhē shì dāng shí gāo chāng guó yǔ zhī yīn yì mù yī zuò mò huò mó huì lín yī qiè jīng yīn yì juǎn sì shí yī sū mò zhē mào xiū sū mò zhē xī yù hú yǔ yě zhèng yún sà mó zhē cǐ xì běn chū xī qiū cí guó zhì jīn yóu yǒu cǐ qū cǐ guó hún tuō dà miàn bō tóu zhī lèi yě sòng dài cí jiā yòng cǐ diào shì lìng dù xīn qǔ yòu míng yún wù liǎn bìn yún sōng lìng shuāng diào liù shí èr zì shàng xià piàn gè wǔ jù sì zè yùn zuò pǐn gé lǜ píng shēng zè shēng kě píng kě zè píng yùn jiǎo zè yùn jiǎo bì yún tiān huáng yè dì qiū sè lián bō bō shàng hán yān cuì shān yìng xié yáng tiān jiē shuǐ fāng cǎo wú qíng gèng zài xié yáng wài àn xiāng hún zhuī lǚ sī yè yè chú fēi hǎo mèng liú rén shuì míng yuè lóu gāo xiū dú yǐ jiǔ rù chóu cháng huà zuò xiāng sī lèi

本书首发来自存档看书，第一时间看正版内容！